TÜİK 2019 verilerine göre 5-17 yaş grubunda oğlan çocukların %60’ı, kız çocuklarının ise %49,7’si ev işlerine yardım etmiyor. Çocuk Gelişimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şehnaz Ceylan “Bu durum, çocukların sosyal hayata hazırlanmasını zorlaştırıyor” diyor.
Çocukların ev işlerine dahil olması neden önemli?
Çocukların ev işlerine dahil olması, onlara karşılaştıkları zorluklarla ve engellerle başa çıkmayı öğretir. Kazandıkları günlük yaşam becerileri, çocukların kendi işlerini başarmalarına ve bağımsızlaşmalarına olanak sağlar. Günlük ev işleri sayesinde çocuk sorumluluk duygusu, düzen alışkanlığı, bağımsızlaşma, özgüven, olumlu benlik gelişimi, öz-disiplin, estetik duygusu, koordinasyon, dikkati yoğunlaştırma, öz- bakım becerileri, yaşam becerileri, sosyal beceriler, merak, keşif, araştırma duygusu vb. kazanır. Ayrıca kendilerini ailelerinin bir parçası olarak hissetmeleri açısından da önemli. Evde çocuğun yaşam alanını benimsetmenin tek yolu; katılım sağladığı, ortak olduğu ve paylaştığı hissini vermekten geçer. Böylece çocuk, ev işlerinde üzerine düşen sorumlulukların farkına varacak, ev işlerine ortak olmak için çabalayacaktır. En önemlisi de erken dönemde sorumluluk duygusunun temelleri atılmış olacaktır. Günlük yaşam becerileri konusunda Maria Montessori’den bahsetmeden olmaz. Montessori, yıllar önce çocuklarda günlük yaşam becerilerinin öz-disiplin, dikkat ve iyi çalışma alışkanlıkları kazandırdığını, daha sonraki dönemlerde ise akademik başarı için önemli olduğunu vurgulamış. Ev işlerinin taklit edilmesi Montessori yaklaşımında önemli bir yere sahiptir. Ev işlerinin taklit edilmesini, hayatın pratiği olarak görür. Bunlar arasında; toz almak, çiçek bakımı yapma, suyun döküldüğü yeri kurulamak, leke çıkarmak, halıları kaldırıp rulo yapmak, onları yere sermek gibi ilginç ev işleri de vardır. Kısaca Montessori iş yaparken kullanılan el hareketlerinin insan zekâsıyla yakından ilgili olduğunu ileri sürer. Böylece, bilişsel gelişime katkısının önemini vurgular.
TÜİK araştırması kız çocukların daha çok ev işi yaptığını söylüyor. Oğlan çocukları neden daha geride?
Güncel araştırmalar incelendiğinde; ebeveynlerin çocuklardan ev işi yapma taleplerinin cinsiyete göre farklılık gösterdiği ortaya çıkıyor. Geleneksel aile yapısına sahip olan toplumlarda kızların oğlanlardan daha fazla ev işi yapması beklenebiliyor. Geleneksel aile çerçevesinde erkekler tamir, bahçe işleri gibi işleri yaparlarken, kadınlar kendilerine verilen yemek pişirme, bulaşık yıkama ve ev temizliği gibi işleri yapmaktadırlar. Bu ayrım çocuklar için de geçerli. Aynı zamanda ebeveynler, erkeklerin ev geçindirme, kariyer yapma vb. sorumlulukları olduğunu düşünüyor. Dolayısıyla, erken yaşlardan itibaren oğlan çocukların okul ödevi, etütler, sosyalleşme faaliyetleri, spor vb. daha fazla zaman ayırması desteklenirken; kız çocuklarının anneye yardım etme, ev işlerini destekleme görevi üstlenmesi bekleniyor. Günümüzde kız ve oğlan çocuklarının her ne kadar eşit fırsat ve haklardan yararlandığı düşünülse de maalesef araştırmalar bu farkın yaşla birlikte daha dikkat çekici bir hal aldığını gösteriyor. Bu konuda anne-baba tutumları, davranışları ve bakış açıları çocukların evle ilgili faaliyetlere katılımlarını önemli derecede etkiliyor. Ailede, ev işi faaliyetlerinde eşitlikçi bir dağılım önemlidir. Çünkü, çocuklar ebeveynlerini gözlemleyerek ve taklit ederek öğrenirler. Örneğin, ev işlerini, yemekleri, görev dağılımlarını birlikte yapan ebeveynlerin çocukları da cinsiyet fark etmeksizin bu konuda benzer davranışlar gösterecektir.
Anne babalar, çocuklarının gelişimi için evdeki işlerde onlara da görev vermeli diyoruz. Peki, ama hangi işleri nasıl yapmalılar?
Evde, ailenin çocuklarla birlikte gün içerisinde bir rutini söz konusudur. Özellikle Covid-19 pandemisi çocuğun da bu rutinin bir parçası olması daha da önemli bir hal aldı. Örneğin, sabah güne başlarken yatağını toplamak, kahvaltıyı hazırlamak, kıyafetlerini giymek, evi temizlemek vb. Bu rutinlerin hepsinde çocuk da yer alabilir. Öncelikle çocukların ev işlerine katılımı için fırsat vermeliyiz. İkincisi çocuğun cesaretlendirilmesi gerekir. En küçük girişimleri gözden kaçmamalıdır. Örneğin; o gün çocuğunuz yemek masasına kaşıkları ya da peçeteleri götürmek istiyorsa, onun bu konudaki girişimini desteklemelisiniz. “Kaşıkları yerleştirmene çok sevindim”, “Yemekte bir yardımcıya her zaman ihtiyaç duyarım, teşekkür ederim” vb. Çocuk babayla birlikte çöpleri dökme işini üstlenebilir. Burada önemli olan diğer bir konu da davranışı eğlenceli hale getirmektir. Çocuk oyuna asla hayır demez. “Süper çöpçü kahramanlar” oyunu her zaman işe yarar. Özetle, çocuğun ebeveynle yaptığı her iş değerli ve faydalıdır. Çocuk kendini değerli, önemli, işe yarar hissettiği her süreçte ebeveynin yanında ve işin bir parçası olacaktır. Örneğin, üç yaşındaki bir çocuk kendiliğinden size gelip masa hazırlama, bulaşık makinasını boşaltma vb. işler yapmak için teklifte bulunabilir. Eğer geri çevrilmez ve olumsuz bir tutumla karşılaşmaz ise keşif ve araştırma yapması için büyük fırsatlar sunulmuş olur. Yine bu mevsim geçişi döneminde evde çocuklarla yazlık kıyafetlerini yerleştirme işlemlerini birlikte yapmak düzen alışkanlığı edinmesini sağlayacaktır. Çocukla birlikte özel günlerde masa hazırlama, yerleştirme ve estetik görünmesini sağlama çocuğun yaratıcılığını geliştirecektir. Süpürme, yıkama, toz alma, kurulama vb. aktiviteler çocuğun koordinasyon ve yoğunlaşmasını sağlayacaktır. Ayakkabı boyama, çamaşır yıkama, çamaşır asma, çamaşır ütüleme vb. etkinlikler çocuğun öz bakım becerilerini destekler.
Anne babalara önerileriniz nelerdir?
Çocuklar sadece bir toplumun üyesi olarak değil, aynı zamanda daha geniş bir dünyanın parçası olarak yaşam beceriyle ilgili bazı kavramları kazanmaya başlar. Bu noktada onları destekleyen bilinçli ebeveynler olmak çok önemlidir.
- Ebeveynlerin ev işlerini paylaşma konusunda iyi bir model olması önemlidir. Çocuklara iyi bir ekip ruhu ancak böyle kazandırılır.
- Ailelerin çocuklarının ev işlerine dahil olması konusunda sabırlı ve destekleyici olması gerekir.
- Ev işi sorumluluklarında her iki cinsiyetteki çocuğunuza da adaletli olma konusunda hassas davranmalısınız. Çünkü, ileride onların da bu bakış açısına sahip olacaklarını unutmayın.
- Oyun her zaman yol göstericiniz olsun. Çünkü, çocuklar oyun yoluyla eğlenerek her şeyi çok kolay başarırlar. Başarı onları motive eder.
- Çocuğunuzun ev işlerine katılımında yaş ve gelişim düzeyine dikkat edin. Üç yaşında bir çocukla, dokuz yaşındaki çocuğun becerileri ve ilgi alanları farklıdır.
- Çocuğunuzun görüşlerine, buluşlarına, paylaşımlarına saygı duyun ve ev işlerinde dahil olmak istedikleri alanlar hakkında konuşarak farkındalık kazandırın.
- Çocuklarınızla ev ortamında sık sık uygulamalar yaparak deneyim elde etmelerini sağlayın.
- Çocuklar ev işlerinde bir sorunla karşılaştıklarında, kendi çözümünüzü söylemek yerine kendi çözümlerini düşünmelerini sağlayın. Örneğin, “Bu konuda ne yapman gerektiğini düşünüyorsun, seçeneklerin var mı?” vb.
- Çocuğunuzun her yaptığı işin sonucunda kendisini değerli hissetmesini sağlayın. Çevresi tarafından olduğu gibi kabul gören, sevilen, saygı duyulan, güvenilen, sorumluluk verilen, güzel davranışları için geri dönüt verilen birey özgüven sahibi olacaktır.
