Yüzyılın en büyük depremlerinden biri olarak kayıtlara geçen Kahramanmaraş depremi, çevresindeki 10 şehri etkilemekle kalmadı, Mısır’dan Gürcistan’a kadar uzanan coğrafyada da hissedildi. Televizyonlarda yayımlanan görüntüler yürek burkucu. Çocuklar bu durumdan en çok etkilenenler… Korkuyorlar, soru soruyorlar, kendilerini güvende hissetmek istiyorlar. Peki, ama onlarla nasıl konuşacağız? Uzmanlara sorduk…
Çocuklara depremi nasıl anlatacağız?
Uzman klinik psikolog Esra Ezmeci: Depremin doğal bir olay olduğu, yerin altında büyük kayaların olduğu, bu kayaların bazen sıkışıp birbirini ittirdiği, bunun sonucunda yeryüzünde sarsıntılar olduğu anlatılabilir.
Uzman klinik psikolog Büşra Tarçalır: Depremi deneyimlemiş bir çocukla teoride depremi öğrenen bir çocuğa anlattığımız bilgi farklılaşır. Deneyim işin içine duyguları da dahil eder. Çocuğun depreme dair korkusunu, sevdiklerini kaybetme endişesini gözeterek anlatmak önemli.
Sordukları soruları, yaşlarına uygun olarak nasıl yanıtlayacağız?
Esra Ezmeci: Okulöncesi çocukların algısını yetişkinlerin tepkileri etkiler. Bu yüzden yetişkinlerin soğukkanlı davranması çok önemli. Yaştan bağımsız tüm çocuklara, depreme karşı hazırlıklı olunabileceği ve güvenliği sağlama yollarının olduğu anlatılmalı.
Büşra Tarçalır: Çocuk kaç yaşında olursa olsun, söylemlerimiz gerçekçi olmalı ama umudu da kapsamalı. “Biz her zaman senin yanında olmaya ve seni korumaya çalışacağız” gibi cümleler hem gerçekçi hem de umut vericidir.
Korkusunu nasıl hafifleteceğiz, nasıl sakinleştireceğiz?
Büşra Tarçalır: Bu korku gerçek ve ‘geçti, korkacak bir şey yok artık’ gibi sözler işe yaramaz. Sinir sistemi söyleneni değil hissettiğini bilir. Yanında olduğunuzu hissettirin; “Korktun, çok kötü bir akşamdı” diyerek onaylayın.
Esra Ezmeci: Duygularına karşı duyarlı olmak, anlattıklarını duymak, “Korkuyorsun fakat şu an güvendesin” demek, ciddiye almak, sarılmak ve sabırlı olmak önemli. Öfke patlaması yaşıyorsa hareketli oyunlarla; içine kapandıysa resim, yürüyüş gibi sakin etkinliklerle korkusunu sağaltın.
Peki, depremi yaşamış veya ekranlardan izlemiş çocuklar, ruhsal olarak ne yaşarlar?
Esra Ezmeci: Çocukların, depremi tam anlayamadıkları için yaşadıklarını anlamlandırmaları daha zordur. Bu da tehlikede olma hissinin uzun sürmesine ya da şiddetli yaşanmasına sebep olabilir. Çocuklar hayal ettikleri şeylere bile gerçekmiş gibi tepki verebilir, bu yüzden deprem görüntülerini televizyonda izlemenin de travmatik etkileri olabilir. Uyku bozukluğu, kâbuslar, huzursuzluk hali, sık ağlama, dikkat dağınıklığı gibi şeyler yaşayabilirler.
Büşra Tarçalır: Depremi yaşayan çocuklar ölümü sorgulayabilir, benzer olay yaşamaktan korkabilir, kimsesiz kalmaktan endişelenebilirler. İştahsızlık, alt ıslatma, yalnız uyuyamama, gün içinde ebeveyninden ayrılmak istememe gibi davranışlar gösterebilirler. Ekranda izleyen çocuğun maruz kaldığı şey ne yazık ki çok daha vahim. Tekrar tekrar deprem görüntülerini izlemek sistemi tetikte tutmaya devam ediyor, çocukları sakinleştirmek zorlaşıyor.
DEPREM GÖRÜNTÜLERİNİ İZLEMEYİN, İZLETMEYİN
Uzman klinik psikolog Esra Ezmeci:
– ‘Allah insanları cezalandırıyor’ gibi bir tavırdan uzak durun. Bu adalet duygusuna zarar verir.
– Onu dehşet verici, korkutucu görüntülerden uzak tutun.
– Bunun bir doğa olayı olduğunu vurgulayın.
– Tavır ve konuşmalarınızla çocuğa ‘güvendesin’ mesajı verin.
– Ona daha yakın davranabilirsiniz fakat hayatında disiplin açısından bir değişiklik yapmayın.
Uzman klinik psikolog Büşra Tarçalır:
– Doğru bilgi verin. “Anne sen ölürsen ben ne yaparım?” sorusunun doğru bir cevabı yok. “Yalnız kalmaktan korkuyorsun çünkü gerçekten çok kötü bir olay yaşadık. Biz buradayız, hep senin yanında olmaya çalışacağız” türünde cevaplar çok kıymetli.
– Depremin uyandırdığı duyguları yok saymayın.
– Televizyonda deprem görüntüleri izlemesine müsaade etmeyin. Siz de izlemeyin.
– Çocuğun titremesi, ağlaması, enerji boşaltımıdır, engellemeyin.
