Evlerinde çöp ayrıştırma kültürü gelişen aileler, bunu kendileri uyguladıklarında doğal olarak çocuklarına da öğretmiş oluyor. Uzmanlar, geri dönüşüme katkı sunan çocukların bu alışkanlıklarını geleceğe taşıdığını, doğa konusunda da daha bilinçli olduğunu belirtiyor.
Geri dönüşüm bilinciyle çocuk yetiştirmek neden önemli?
Ezgi Katı (Psikolojik Danışman): Geri dönüşüm, yaşamda bir devamlılık sağlıyor. Kaybın tek bir form olmadığını, kaybolan tükenen şeylerin bambaşka hallerde yeniden var olabileceğini hayal etmeyi kolaylaştırıyor. Kayıp, doğal yaşamın bir gerçeğidir. Ancak bunu kabul ettiğimiz zaman kaybı dönüştürmeye başlayabilir ve yeniden işlenebilir hale getiririz. Geri dönüşümün ne olduğunu deneyimlemiş ve içselleştirmiş bir çocuk, yaşam döngüsünün işlevselliğini de bir yanıyla tanımış ve kabul etmiş olur.
Ayrıştırma ve geri yeniden hayata kazandırma kavramları hayatın her alanında bir ihtiyaç. Somut anlamda bunu yapabilen bir çocuğun ruhsallığında travmatik kökenli deneyimler (Küçük gelen kıyafetlerin veya oynanmayan oyuncakların paylaşılması, evcil bir hayvanın kaybı, ev veya okul değişikliği vs.) bile metaforik olarak ayrışmalar ve dönüşmeyle tanıştığı için daha tahammül edilebilir hale gelebilir.
Çocuk yaşta bu hayatın içine doğmuş olmak birçok kazancı da beraberinde getirebilir. Geri dönüşüm bilinci olan bir çocuk sorumluluk bilinci kazanır, hayatın akışına aktif dahil olduğu için özgüveni gelişir, ötekini yani diğer canlıları düşünebildiği için empatik düşünme becerisi gelişir.
Pelin Ankay (Psikolog): Geri dönüşümün, yeniden kullanımın, ekonominin, çevre ve hava kirliliğinin çok önemli olduğu bir dönemdeyiz. Çocuklar çevreyi korumayı, ekonomik açıdan israfı önlemeyi bilmelidir. Örneğin çöpleri ayrıştırmaya ev ortamında başlanmalı. Ayrıştırılan çöplerden neler yapılabileceği birlikte değerlendirilmeli ve bu konuda bir bilinç gelişmeli. Meselâ resim defterinden bir sayfa koparıp, buruşturup çöpe atıldığında, çöpe giden boş kağıtlar için kaç ağaç kesildiğini bilmeli. Böylece duyarlılığı artacaktır.
Bunu sağlamak için ne yapmak gerekir?
Pelin Ankay: Geri dönüşümü çocuklar için eğlenceli hâle getirin. Yumurta kutusundan ve kâğıt rulosundan oyuncak, plastik şişelerden kalemlik yapmak gibi geri dönüştürülebilir malzemelerden yeni ürünler ortaya çıkarın… Ayrıca çocuklar geri dönüşümü yaparken renklerin hangi nesneler için olduğunu bilmelidir. Aynı zamanda geri dönüşüm ile ilgili animasyon, çizgi filmler ya da belgeseller izleterek geri dönüşüm hakkında bilgilendirilebilirler.
Ezgi Katı: Önce döngüden bahsetmek ve süreci anlamlandırmak ne yaptığımızı, neden yaptığımızı yaşına uygun şekilde anlatmak gerekiyor. Bunun için;
- Süreci anlamlandırın. Zorlamadan seçenek sunmak çocuğa davet niteliğinde geleceği için kendini aktif birey olarak görmesini destekler ve yetişkinden ayrılarak kendi arzusunu yoklar.
- Farkındalık kazandırın. Her çocuğun bilinç seviyesi farklıdır. Bunu kabul ederek çocuğun bilinci anlaşılmaya çalışılır. Çöp nedir, çöpleri ne yaparız, niye kutuya atarız, sonra ne oluyor vb. sorularına çocuğun cevaplarını dinlemek ve sorularını sorması için alan tanımak iyi olacaktır.
- Dönüştürebilir materyalleri tanıtın. Ev içinde dışarıda neler kullanıyoruz? Bunların hangileri dönüştürülebilir? Bu sorular yanıtlandıktan sonra cam, kâğıt, plastik vs. ayrıştırmaları yapmak uygun şekilde değerlendirmek.
- Birlikte deneyimlemeyin. Geri dönüştürülecek materyalleri uygun şekilde ayrıştırarak uygun çöp kutularına atmak. Kâğıdı kâğıt kutusuna, camı cam kutusuna atmak ve bu konular hakkında sohbet etmek.
- Çocuğunuzu aktif katılımcı yapın. Sadece yönlendirilen biri sürecin bir parçasıymış gibi hissetmez. Aktif katılım için seçeneğin ve kişinin kendi arzusunun olması beklenir. Bunlar sağlandıktan sonra sizden farklı bir yaşam alanı varsa okul gibi orada da bunu hayatına kazandırmasını önerebilirsiniz. Arkadaşları ile bildiklerini paylaşarak orada ayrıştırdığı kağıtları toplayıp eve getirmesi ve seçtiği bir yere göndermesi davranışın kendine ait olmasını artıracaktır.
Anne babaya önerileriniz nedendir?
Ezgi Katı: Geri dönüşüm konusunda çocuğunuza baskı yapmayın. Çünkü bu, istemediği noktada ona kendini suçlu hissettirebilir. Önemli olan yaşam döngüsünden bahsetmek, onu sürece dahil etmek ve sonra çocuğun kendi hızında ilerlemesi için sabırlı olmak, ne kadar yapabildiyse o kadar takdir etmek kazanımını kolaylaştırır.
Pelin Ankay: Öncelikle anne babalar bilinçlenmeli, israfı en aza indirmeli ve bunu hayatın her alanında bir sorumluluk haline getirmeli. Çocuklarımızın artık oynamadığı ya da tamir gerektiren oyuncakları çöpe atmak yerine değerlendirilebilecek parçalarını kullanmayı veya sağlam olanları ihtiyacı olan çocuklarla paylaşmayı öğretebilirler. Bunu yaparken çocuklarımıza neden böyle yaptığımızı açıklamalı ve uygulama kısmında da ona da fırsat vermeliyiz. Hem paylaşmanın ve bir başka çocuğu mutlu etmenin güzelliğini fark ederken hem de çöpe atmayarak doğada yıllarca kalmamasını sağlayabilirler.
