Çocuklar ortaokula geçer geçmez cep telefonu istemeye başlıyorlar. En büyük savunmalarıysa “Sınıf arkadaşlarımın var, benim niye yok?” oluyor. Bazı ebeveynler “Ben 13 yaşından önce cep telefonu almam” diyor, bazıları “Benim çocuğum 7 yaşından beri telefon kullanıyor” diyen de. Peki, bir çocuğa cep telefonu alırken nelere dikkat edilmeli, ne yapılmalı? Uzmanlara sorduk.
Yapılan araştırmalara göre çocukların cep telefonu kullanma yaşı 7’ye kadar iniyor. Bu yaş riskli değil mi?
Prof. Dr. Özgür Öner (Çocuk ve Ergen Psikiyatrı): Cep telefonunun avantajları arasında acil bir durumda ulaşabilme, arkadaşlarla sosyal ilişki, herhangi bir konuda hemen bilgiye ulaşabilme ve tabii eğlence yer alıyor. Bu sebeple ilk önce çocuğun cep telefonuna ihtiyacı olup olmadığı değerlendirilmeli. Çocukların cep telefonu kullanması için kesin belirlenmiş ‘doğru’ bir yaş sınırı yok aslında. Ancak araştırmalar ortaokul döneminden önce çocukların cep telefonlarını amacına uygun kullanmakta zorlandıklarını gösteriyor. 12-13 yaşından küçük çocukların özellikle akıllı telefonları kullanması genel olarak önerilmiyor. Bir çocuğun cep telefonuna sahip olabilmesi için öncelikle yeterli derecede sorumluluk sahibi olması, parasını iyi kullanabilmesi, önceden ‘ekran bağımlısı’ olmaması ve kullanım sırasındaki riskleri anlayabilmesi gereklidir. Çocuk siber zorbalıkla nasıl başa çıkabileceğini bilmeli. Dürtü kontrolü iyi olmayan yani fazla düşünmeden harekete geçen çocuklar cep telefonunu daha olumsuz kullanma eğilimindedirler.
Peki, anne babalara düşen görevler nelerdir?
Prof. Dr. Özgür Öner: Özellikle siber güvenlikle ilgili olarak anne babaların çocuklarına gerekli bilgileri vermesi ve küçük çocuklardan sosyal medya ve cep telefonu şifrelerini istemeleri şarttır. Ufak çocuklar girdikleri sitelerin anne babaları tarafından kontrol edileceğini anlamalıdır. En baştan çocuğa hangi durumlarda cep telefonunun geri alınacağı konusunda açık şekilde bilgi verilmelidir. Telefon kaybolur veya kırılırsa ne yapılacağı önceden belirlenmelidir. Cep telefonu olan çocuklarda mutlaka ‘telefonsuz’ alanlar ve zamanlar belirlenmelidir. Örneği yemek sırasında, ders çalışırken, uyku saatinde telefon kapatılmalıdır. Çocuk telefonla geçirdiği zamanın anne babası tarafından kontrol edileceğini bilmeli ve kabul etmelidir.
400 ebeveynle cep telefonu araştırması
Doç. Dr. Yavuz Samur (Oyun tasarımcısı-Akademisyen): Bu konuda bir araştırma yaptım. Velilere “Çocuğunuza liseden önce akıllı telefon aldınız mı?” diye sordum. İkinci aşamada ise “Aldıysanız ‘İyi ki almışım’ mı diyorsunuz yoksa ‘Keşke almasaydım’ mı diyorsunuz” diye sordum. Son olarak ise her iki gruba da “Neden öyle cevap verdiniz?” diye sordum. 400 ebeveynden gelen cevaplar gerçekten ilginçti. 400 ebeveynin 100’ü yani %25’i (her 4 veliden biri) “İyi ki almışız” diye cevap verdi. “Neden liseden önce iyi ki akıllı telefon almışız diyorsunuz?” sorusuna gelen cevaplardan bazıları şöyleydi: “Aklım onda kalmıyor”, “İstediğim zaman ulaşabiliyorum”, “Güvende hissediyorum” vb. Yani gelen cevaplara bakılırsa ebeveynler ‘kendileri için’ çocuklarına telefon almış oluyorlar. Yani ona hemen ulaşmak için, kendinin aklı kalmasın diye, kendi güvende hissetsin diye. 400 ebeveynden 300’ü yani %75’i ise (yani her 4 veliden üçü) “Keşke almasaymışız” diye yanıt verdi. Gerekçeleri ise şöyleydi: “İlişkimiz kötüleşti”, “Hayatı tamamen telefon oldu”, “Kafasını ekrandan kaldırmıyor”, “Ders başarısı azaldı”, “Sosyal medya bağımlısı oldu”, “Sürekli tartışıyoruz” vb. Tüm bu verileri analiz ettiğimizde, çocuklarına akıllı telefon alan velilerin çocuklarıyla aralarının bozulduğunu, ilişkilerinin zayıfladığını ve yanlış yaptıklarını söylediklerini görüyoruz. Bu konuda araştırmalar ve çalışmalar yapan biri olarak değil aynı zamanda bir ‘baba’ olarak ben liseden önce çocuklara akıllı telefon almanın çoğu zaman ‘gerekli’ olduğunu düşünmüyorum. Çünkü tableti olan çocuğun ‘telefonuyla yapıp da tabletiyle yapamadığı’ neredeyse hiçbir şey yok. Yani tablet zaten telefonun yaptığı her şeyi yapabiliyor. Tabletin interneti olmadığında yapamadığı üç şey var: Arama yapmak, mesaj göndermek, sosyal medya uygulamalarını kullanmak. Dolayısıyla arama yapmak ve mesaj göndermek için illâki akıllı bir telefon alma zorunluluğu da yok aslında. Nitekim ekran sayısı artarsa bağımlılık riski artar. Bu nedenle çocuğumuza akıllı bir telefon almadan önce kendimize sormamız gereken sorular var: Gerçekten gerekli mi? Akıllı olmayan bir telefon iş görür mü? Sosyal medya hesabı olacak mı? Ekran süresi artacak mı? Derslerden olumsuz etkilenir mi? Koyduğumuz sınırlamalara uyacak mı? Tüm bunları kontrol altına aldıktan sonra ne yapılacağına karar vermek gerekiyor.
